Dünya Ekonomisi Bombalarla Sarsıldı: İsrail-Filistin Savaşı Piyasalar Nasıl Etkiledi?
Dünyadaki tüm gerginliklerin, savaşların ana nedeni sayılan ‘güç, para’ denkleminde ele alındığı ortamda, insani boyut her daim öncelikli olurken, ekonomik dengeleri de göz ardı edemiyoruz. 2022 başlarında Rusya-Ukrayna savaşıyla sarsılan küresel ekonomi ve piyasalar, bu kez hafta sonu başlayan yeni bir savaşla denge bulma çabasına girdi. İsrail-Filistin savaşı tarihi çok eskiye dayanan bir çatışma gündemi olarak dünyada her daim tartışılmıştır. Yeniden ateşlenen bu savaş ortamı, henüz pandemi etkisini atamayan, devam eden Rusya-Ukrayna Savaşı etkilerini yaşayan dünya ekonomisinde neleri etkiledi? Buyurun birlikte bakalım.
7 Ekim 2023 Cumartesi sabahı dünya yeni bir savaş ortamına uyandı. Görüntüler vahşet içerirken, zarar gören yine siviller olmuştu.
Filistin’den Hamas’ın askeri kanadı İzzeddin el-Kassam Tugayları, İsrail’e yönelik “Aksa Tufanı Operasyonu” başlatmış, İsrail de “Demir Kılıçlar Operasyonu”yla karşılık vermişti. 1948’den bu yana süren çatışma ortamında yeni bir aşamaya geçilmişti.
Hafta sonu başlayan savaşın piyasalara etkisi de pazartesi itibarıyla oluşmaya başladı. İsrail ve Filistin dünya ekonomisinde ülke olarak işgal ettikleri yerlerden çok “savaş” ilanıyla vesayet ve vekalet alanına dönme ihtimali yükseldiğinden etkileri de yakından izleniyor.
ABD, Avrupa ve Çin’den havayolu şirketleri güvenlik sorunları nedeniyle İsrail’e uçuşlarını iptal etti.
THY de yolculara ilave haklar tanırken, cezasız iade hakkı ve bilet süresini ücretsiz uzatma hakkı tanıdı.
Bugüne başlarken yaşanan gelişmelerde, İsrail Güvenlik Kabinesi, resmi olarak savaş ilan etti. İsrail Ordusu, Gazze çevresindeki yerleşim yerlerinden yeniden kontrolü sağladığını duyurdu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, ‘Filistin meselesi uluslararası hukuka göre çözülmeli. Adil bir barışın kaybedeni olmaz. Başkenti Kudüs olan bir Filistin devletinin hayata geçirilmesi artık ertelenemez bir ihtiyaçtır. Ateşe körükle gitmenin faydası yok. Türkiye, gerilimin düşmesi için elinden geleni yapacak’ dedi.
ABD Başkanı Joe Biden, Hamas’ın İsrail’e yönelik operasyonlarının ardından yaptığı açıklamada, İsrail’in kendisini savunmaya devam edebilmesini sağlayacaklarını belirterek, ‘ABD, İsrail’in yanında” dedi.
İran da ISNA aracılığıyla Hamas’ın İsrail’e yönelik saldırısında rol oynadığı iddialarını reddetti. Kremlin, ‘İsrail çevresindeki durumu endişeyle izliyoruz, olayların daha geniş bölge için büyük tehlikesi var’ açıklamasını yaptı.
Morgan Stanley, “Ne İsrail ne de komşuları büyük petrol üreticisiler, bu nedenle petrol arzı için kısa vadeli riski sınırlı görüyoruz” derken, petrol fiyatları Orta Doğu’daki gerilimin getirdiği arz endişeleriyle güne yükselişle başlamıştı.
Hamas’ın İsrail’e düzenlediği saldırı ve İsrail’in bu saldırıya verdiği sert yanıtın Orta Doğu’da tansiyonu yükseltmesinin küresel petrol arzını olumsuz etkileyeceği endişeleri petrol fiyatlarını yükseltti. Ancak geçen haftalardaki yükselişin gerilemesiyle fiyatlarda artış ‘görece’ sınırlı kaldı.
ICE’de Brent petrol varil fiyatı 89 dolara kadar yükselirken, NYMEX’de Batı Teksas petrolünün varil fiyatı da yüzde 4’e yakın arttı.
ANZ Bank analistleri yayınladıkları yatırımcı notunda, “Orta Doğu’da artan jeopolitik risk petrol fiyatlarını destekleyebilir, daha yüksek volatilite beklenebilir” ifadelerini kullandılar.
Commonwealth Bank of Australia analisti Vivek Dhar da yayınladığı raporda, ‘Bu çatışmanın petrol piyasaları üzerinde kalıcı ve anlamlı bir etkisi olması için petrol arzında ya da nakliyesinde sürekli bir azalma olması gerekir. Batılı ülkeler İran istihbaratını Hamas saldırısıyla resmi olarak ilişkilendirirse, İran’ın petrol arzı ve ihracatı yakın zamanda aşağı yönlü risklerle karşı karşıya kalır’ dedi.
Yeni haftanın ilk gününde ABD ve Avrupa vadeli endeksleri aşağı yönlü bir seyir izledi.
Hamas’ın İsrail’e yönelik saldırısı sonrası Orta Doğu’da tansiyonun yükselmesinin yarattığı endişelerin de etkisiyle ABD ve Avrupa vadeli endeksleri bu sabah aşağı yönlü seyir izledi.
Aşağı yönlü harekette, ABD ve Avrupa tahvil getirilerinde geçen hafta yaşanan yükselişlerin yarattığı baskı da etkili oldu.
Güne sert düşüşlerle başlayan vadeli endeksler bir miktar toparlansalar da satış baskısı sürüyor.
İsrail MB’nin 30 milyar dolarlık döviz satışı ve piyasaya 15 milyar dolar likidite sağlama sözü sonrası Tel Aviv Borsası yüzde 1 yükselişle açıldı.
İsrail Merkez Bankası, savaş ortamının sertleşmesiyle ülke para birimi ‘şekel’deki sert düşüşe müdahale kararı aldı. Bankadan yapılan yazılı açıklamada 30 milyar dolarlık döviz satış programının başlatılmasına karar verildi.
Yaşananlar nedeniyle Tel Aviv Borsası’nda gösterge endeks TA-125 bugün yüzde 6,7 oranında, bankacılık hisseleri de yüzde 8’in üzerinde düşüş yaşadı.
Euro, ABD doları karşısında gerilerken, altın fiyatları da güvenli liman algısıyla yukarı yönlü bir hareket gösterdi.
